De Landelijke Wereldwinkels
Ontstaan
Op de UNCTAD conferentie in New Delhi, 1968, vroegen de derde wereldlanden om hun producten een vrijere toegang te geven tot de Westerse markt. Ze kregen nul op het rekest. De journalist Dirk Scherpenzeel riep na afloop op om ‘Derde Wereldwinkels’ te beginnen om toch iets te doen. Op 1 april 1969 opende de eerste Wereldwinkel in Breukelen. Al snel daarna kwamen er winkels in Amsterdam, Rotterdam, Schiedam, Utrecht en Haarlem.
Deze Wereldwinkels verkochten rietsuiker en handwerk producten van de katholieke ideële importeur S.O.S (stichting Steun Onderontwikkelde Streken, nu de Fair Trade Organisatie).
Doel
Het doel was de wereldhandel te veranderen door de afzet van producenten in de derde wereld te vergroten, voorlichting aan het publiek te geven en politieke campagnes te voeren. Er kwamen meer Wereldwinkels en in 1972 werd de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels opgericht. In de jaren ’70 voerden de winkels veel actie. Van ‘Suriname vrij nu’ naast de boycotcampagne van Angolakoffie. Het eigenlijke werk kreeg nauwelijks aandacht: het verkopen van producten. In de jaren ’80 professionaliseerde de verkoop. Nu werken de Wereldwinkels met een winkelconcept zoals dat in de retail gebruikelijk is.
De Landelijke Vereniging van Wereldwinkels (LVvWW)
Sedert de oprichting van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels sloten de ontstane plaatselijke Wereldwinkels zich automatisch aan bij deze Landelijke Vereniging.
Alle winkels zijn overigens zelfstandige, lokale initiatieven. Ze financieren zichzelf en dragen een percentage van de omzet af aan de Landelijke Vereniging. De winkels draaien dankzij circa 10.000 (in 2013) vrijwilligers en een zeer klein aantal betaalde medewerkers. Zij ontvangen hiervoor ondersteuning van de LVvWW bij de exploitatie, waaronder inkoopadviezen, sturing op verkoopcijfers en marketing communicatiemiddelen. Zij probeert hiermee de winkels een landelijke uitstraling te geven.
De LVvWW lobbyt op internationaal niveau voor een rechtvaardige wereldhandel. De vereniging controleert ook de producenten en leveranciers die eerlijke handel leveren op de criteria van eerlijke handel. Dit gebeurt veelal ook in de overige Europese landen door de daar bestaande overkoepelende vereniging.
Criteria en certificering
In internationaal verband zijn criteria opgesteld om Fair Trade te kunnen toetsen op betrouwbaarheid en kwaliteit. In Nederland heeft de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels deze criteria vertaald naar eigen beleid. De Landelijke Vereniging hanteert een erkenningssysteem voor importeurs die Fair Trade artikelen importeren vanuit het buitenland. De vereniging voert ook de controle uit op naleving van deze criteria.
De controles worden doorgaans uitgevoerd door lokale specialisten die goed op de hoogte zijn van de gang van zaken in de regio.
De Vereniging van Wereldwinkels reist niet zelf naar ontwikkelingslanden om daar in te kopen.
Extra criteria voor Wereldwinkels
Van de te verkopen producten in de Wereldwinkels moet minimaal 85 % van de erkende Fair Trade leveranciers afkomstig zijn. Verder dienen zij zoveel mogelijk informatie te geven over de producten en de leveranciers. De meer opbrengst van de producten komt ten goede aan de bevordering van eerlijke handel.
Conflict Wereldwinkels
In april 2013 werd bekend dat er gedoe was bij de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels. Het ging over autonomie, een beschuldiging van belangenverstrengeling en over hardwerkende vrijwilligers versus goedbetaalde managers. Men vond dat men te veel geld moest afdragen voor de ontwikkeling van een door de Landelijke Vereniging bedachte nieuwe strategie. Van de circa 370 winkels die de LVvWW toen telde hebben er inmiddels in de laatste twee jaar zo’n 70 hun lidmaatschap beëindigd. Ze wilden liever hun eigen koers varen of sloten hun deuren.
In totaal hebben toen zo’n 30 afgesplitste winkels zich verenigd in de Stichting Wereldwinkels Nederland, waarvan de winkel in Groningen een van de initiatiefnemers en tevens de grootste was.
De ontevreden leden zegden hun lidmaatschap op, de overgebleven 270 Wereldwinkels van de Landelijke Vereniging gingen door op de ingeslagen koers.
De Stichting Wereldwinkels Nederland
Na de afsplitsing van de Landelijke Vereniging in 2013 ging Wereldwinkels Nederland als een aparte organisatie voor de ondersteuning van Wereldwinkels verder.
Ook hun doelstelling is het bevorderen van eerlijke handel teneinde de arbeids- en leefomstandigheden van producenten in Afrika, Azië en Latijns-Amerika te verbeteren.
De insteek is dat ze wereldwinkels faciliteren in al hun uiteenlopende vormen. De diensten die zij beschikbaar stellen aan de aangesloten wereldwinkels zijn o.a. trainingen, huisstijldragers en gegarandeerde landelijke cadeaubonnen.
Elke deelnemende wereldwinkel kan zelf beslissen welke diensten zij wel of niet van hen afneemt, niets is verplicht, iedere wereldwinkel is immers uniek, dat maakt een wereldwinkel ook zo bijzonder.
Wereldwinkels Nederland heeft thans zo’n 61 deelnemende Wereldwinkels.
Zelfstandige Wereldwinkels
Naast de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels en de Stichting Wereldwinkels Nederland zijn er in toenemende mate zelfstandige Wereldwinkels ontstaan. Zij zijn dus niet (meer) bij een landelijke organisatie aangesloten, veelal mede ter besparing van de hoge exploitatiekosten. De Wereldwinkels hebben hierin een vrije keuze.
Overigens kunnen zij, net als de andere Wereldwinkels, hun producten bij dezelfde leveranciers, zoals in Culemborg, blijven betrekken. Ook van de aan- en verkoop van cadeaubonnen van deze landelijke winkels kunnen zij gebruik blijven maken.
Fair Trade leveranciers
Het kantoor van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels is gevestigd in Culemborg. In deze plaats zitten ook de meeste leveranciers van Fair Trade producten.
Elke Wereldwinkel doet daar de eigen inkoop. Zij betrekken hun assortiment bij importeurs die door de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels worden erkend. Dit betekent dat ze voldoen aan de Fair Trade criteria.
Leveranciers die door de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels (LVvWW) erkend zijn als Fair Trade leverancier ontvangen jaarlijks een erkenningscertificaat. Momenteel zijn deze 26 Fair Trade leveranciers door de LVvWW erkend:
Alchemia, Amandla, Barbosa, Cerro Azul, ECO Collection, Esperanza, Fair Trade Original, Fair Forward, Gone Arty, Hasla, Kanika, Kinta, Lanka Lamai, Madat Nepal, Only Natural, Sarana, Sari, Siddarth Import, Simbolica, Sawahasa, Tahoua, Teranga, Twinning Company, Tilingo Nepra, VDP Import, Wisnu.
Samenwerking leveranciers
Thans hebben zo’n 16 winkels zich verenigd in “Fair Plaza” teneinde samen te werken middels kostenbesparingen, zoals administratie en facturering. Overigens blijven al deze exposanten wel als zelfstandige ondernemingen hun eigen inkoopbeleid voeren.
Daarnaast hebben ook een 4-tal winkels tot samenwerking besloten onder de naam “Centrum Mondiaal“. Zij zijn gevestigd in een ander gebouw in Culemborg.
Het aanbod van al deze winkels varieert van de traditionele beeldjes van hout of zeepsteen tot moderne houten schalen, sieraden, cosmetica en voedingsmiddelen. De meeste producten komen uit Azië, Afrika en Latijns-Amerika.
Huidige situatie
De meeste Wereldwinkels in Nederland zijn aangesloten bij de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels, zij tellen nu zo’n 200 winkels met 7000 vrijwilligers.
Van de andere organisatie, de Stichting Wereldwinkels Nederland, zijn thans 60 winkels lid.
Dan zijn er nog de Wereldwinkels die geen lid (meer) zijn van een landelijke organisatie maar zelfstandig opereren. Dat zijn er naar schatting circa 40.